Бүгінгі таңда мемлекет біздің экономикамыздың маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын шағын және орта бизнестің дамуына баса назар аударуда

ШОБ халықтың экономикалық белсеңділігін қолдай отырып, бюджеттегі  салықтық түсімдердің қомақты үлесін қамтамасыз етеді. Яғни, қазақстандықтардың әл-ауқаты ШОБ дамуынан тәуелді болып отыр.  Кәсіпкерлікті дамыту сұрақтарда мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын  арттырудың  маңызы зор.

Елбасының тапсырмасына сәйкес мемлекеттік қызметтер тізілімін өзектіндіру,  оларды көрсету үдерісін оңтайландыру және электрондық форматқа көшіруін шаралар кешені іске қосылуда.  Бұл әкімшілік кедергелерді жоюға мүмкіндік береді. 

Дегенмен, қағаз құжат айналымын азайтып, мемлекеттік қызметтерді үй қабырғасынан шықпай алу қажеттілігі  туралы қанша айтсақ та, бәрі бір сондай мәселе  өңірлерде әлі бар. 

Солай, мемлекеттік қызметтерді көрсету сұрақтары жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының төрағасы Жеңіс Қазиевтің айтуынша, Солтүстік Қазақстан облысында 384 мемлекеттік қызмет түрі көрсетіледі, оның ішінде 30% немесе 115 қызмет қағаз нысанында көрсетілді. Бұл ретте мәселелердің көбі жер қатынастар саласындағы мемлекеттік қызметтер алуда анықталды. Әсіресе,  бұл бір функционалдық аймақ шеңберіндегі жер учаскелердің нысаналы мақсатын өзгертуіне  қатысты мәселелер.

Белгілі болғандай, 2014 жылдың желтоқсан айында Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызмет үшін жағдайды жақсарту жөніндегі түбегейлі шаралар туралы Заң қабылданған еді. Енгізілген түзетулерге сәйкес бір функционалдық аймақ шеңберіндегі жер учаскесін пайдалану кезіңде нысаналы мақсатын өзгерту талап етілмейді.  Дегенмен, қабылданған нормаға қарамастан Петропавл қаласының жер қатынастар бөлімімен бір функционалдық (коммерциялық) аймақ шеңберіндегі жер учаскелердің нысаналы мақсатын өзгерту үшін өтініштер әлі қабылданып қарастырылып жүр.  Мысалға, «дүкенге қызмет көрсету» нысаналы мақсаттан «сауда кешеніне қызмет көрсету» мақсатына, «жылыжай құрылысы үшін» мақсатынан «көкөніс қоймасына қызмет көрсету үшін» мақсатына,  «сауда павильоны құрылыс үшін» мақсатынан «шинажинаұтау үшін» мақсатына және т.б.  Бұл ретте, егер кейбір жағдайларда кәсіпкерлердің нысаналы мақсатын өзгерту үшін өтініштерін қабылдамай отырса, басқа жағдайларда - «бір функционалдық аймақ шеңберіндегі жер учаскелердің нысаналы мақсатын өзгерту талап етілмейді» деген тұжырымдамасымен өтініштерді қарастырусыз қалдырады, ал үшінші жағдайларда – кәсіпкерлердің өтініштері оңынан шешіледі. Яғни, бұл бір сұрақ шеңберінде бірнеше шешу тәсілдерін қолдану мемлекеттік органдарының қызметі үшін лайықсыз болып табылады.  Бұндай жағдай кәсіпкерлер үшін кедергілер туғызып отырады.  

Осы жылдың қыркүйек айында бұл сұрақ Әдеп жөніндегі Кеңес отырысында қарастырылып, Петропавл қаласының жер қатынастар бөліміне кәсіпкерлік субъектілері мен екінші деңгейдегі банктеріне функционалдық аймақ шеңберіндегі жер учаскелердің нысаналы мақсатын өзгерту сұрағы жөнінде түсіндіру жұмыстарын жүргізуі тапсырылды.

Сәл бұрын осы жылдың мамыр айында қала прокуратурасы Петропавл қаласының әкімдігіне қарастырылатын сұрақ бойынша заңдылықты бұзуды жою, бұзушылыққа жол бермеу және  нақты тетіктерді пысықтау, Жер кодексінің 109 бабын түсіндіруіне бағытталған жұмысты жандандыру туралы ұсыныс енгізілді.

Мәлімет үшін: прокуратура ұсынысына сәйкес 2016 жылы 518 телімінің  59-ы   бір коммерциялық аймақтың шеңберінде нысаналы мақсатын өзгерді, ол жалпы санының 11%-н құрайды.

Құжаттарды рәсімдеу мерзімі ұзартылғаннан осы жағдай кәсіпкерлік субъектілері үшін орынсыз кедергілерді туғызып отыр.   Ойлап көріңізші, «Жер учаскелерінің нысаналы мақсатын өзгертуге шешім беру» қызмет көрсету мерзімі 30 күнге дейін жетеді! Сонымен қатар, нысаналы мақсатын өзгертуі жер актілер рәсімдеуді талап етіледі. Бұл қосымша шығындарға әкеліп, уақыт жұмсауға мәжбүрлейді. 

Қала әкімдігі прокуратура ұсынысына жер учаскесі бір функционалдық аймақ шеңберінде пайдаланылған жағдайда өтінішті қабыл алмау Стандартпен қарастырылмаған деп жауабын қайтарды. Палата сарапшылардың пікірінше, осы дәлдер негізсіз болып табылады. Өйткені қызмет алушылар үшін кедергі жасайтын керексіз артық үдерістерді жою мақсатында қабылданған және сатыға жоғары Жер кодексі бар.

Мемлекеттік қызметтер көрсету сұрақтары жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының отырысында палатамен бір функционалдық аймақта пайдалынатын жер учаскесінің нысанылы мақсатын өзгерту қажеттілігі жоқ туралы өтініш берушілерді Петропавл қаласының жергілікті атқарушы органдар мен мемкорпорациялар арқылы хабарлау  ұсыныс енгізілді.

Палата нысаналы мақсатын өзгерту сұрақтары бойынша кәсіпкерлердің жүгіну себептерін анықтау және талдау, осы кедергілерді жою бойынша шараларды қолдану қажет деп ойлайды.

Субсидиялау үшін өтініштерін қабылдау бойынша  ХҚКО жұмысы кәсіпкерлердің көптеген наразылығын туғызып отыр. Осылай, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрімен бекітілген Инвестициялық салымдар кезінде агроөнеркәсіптік кешен субъектісі шеккен шығыстардың бір бөлігін өтеу бойынша субсидиялау қағидаларына сәйкес инвесторлардан инвестициялық субсидиялау үшін өтініштерін «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы қабылдайды.

Осы норма  сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға және ауылшаруашылық тауар өндірушілердің мемлекеттік қолдауға қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында енгізілді. Ережелердің ескі редакцияда өтініштер қабылдауы тек Ауыл шаруашылық басқармасымен жүргізіліп, шалғайдағы аудандардан фермерлер үшін талай қиыншылықтар туғызған.  Әр аудан орталықтарында өтініштер қабылдайтын уәкілетті органы бар. ХҚКО арқылы өтініштерді қабылдау туралы нормасы аумақтық тепе-теңдік мәселесін шешуі тиіс. Дегенмен, осы жылдың қыркүйек айында инвестсубсидияға өтініштерді қабылдау барысында келесі жағдай анықталды. Аудандық ХҚКО ауылшаруашылық тауар өндірушілерден өтініштерін қабылдамай, облыс орталықтарына жіберген екен.   Мемқызметтер стандарттарына сәйкес  халыққа қызмет көрсету орталықтары инвестордың өтініші мен құжаттарды Ауыл шаруашылық басқармасына 2 күн ішінде жолдауы тиіс. Бірақ мұны жүзеге асыру қиындыққа түседі, өйткені аудандық ХҚКО-нан құжаттар арнайы байланыс арқылы  аптасына 1 рет қана  жеткізіліп отырады! Яғни, халыққа қызмет көрсету орталықтарының аудан орталықтарынан құжаттар жеткізілімі бойынша ұйымдастырылған жұмысы барда мемқызметтер стандарттарының талаптарын орындау мүмкін емес. Сонымен бірге, кәсіпкерлер палатасына аудан орталықтарындағы инвестсубсидиялау сұрақтары жөніндегі мамандардың жетімсіз кәсіби даярлығы бар хабарламалар талай рет түскен екен. Аудандық ХҚКО ұйымдастырылмаған жұмыстың нәтижесінде шалғайдағы аудандардағы көптеген ауыл шаруашылық тауар өндірушілері мерзімде өтініш беруге үлгере алмапты.    Өтініштер шектеулі бюджетіне байланысты тек 4 күн қабылданады.

Ағымдағы жылы субсидиялау бағдарламасы бойынша қосымша өтініштерді қабылдау күтілуде. Осыған байланысты мұндай жағдай қайталамас үшін мемлекеттік қызметтер көрсету жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобымен «Азаматтар үшін үкімет» мемлекеттік корпорациясына бірнеше ұсыныстар енгізілді.  Нақтылай айтқанда, құжаттарды мемлекеттік қызметтер стандарттарымен қарастырылған мерзімі ішінде облыс орталығына жеткізуді ұйымдастыру бойынша алдын ала жұмыстарды жүргізу, сондай-ақ аудандық ХҚКО қызметкерлердің біліктілік деңгейін арттыру.  

Жоғарыда айтылғандардың бәрінен шығатын қорытынды: мемлекеттік қызметтердің сапасы бизнестің дамуына тікелей әсер етіп, уақыттық, қаржылық, өндірістік шығындарға әкелуі мүмкін.  

Сағынгүл Сәкенова