Таяуда Өнеркәсіп және құрылыс Министрлігінде «Атамекен» Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының, салалық қауымдастықтар мен одақтардың қатысуымен жаңа Құрылыс кодексінің жобасын талқылауға арналған жиын өтті.

Басқосу Ұлттық палатаның бастамасы бойынша бизнестің шоғырландырылған ұстанымын және Құрылыс кодексі жобасының бірқатар нормалары бойынша уәкілетті органды талқылау және әзірлеу мақсатында ұйымдастырылды. Құжатты қарау жаңа сессияның басталуымен ҚР Парламенті Мәжілісінің қабырғасында жалғасады.

Жиын барысында құрылыс саласындағы мамандарды сертификаттау, салада өзін-өзі реттеуді дамыту, құрылыс объектілерін пайдаланудың кепілдік мерзімдерін ұлғайту, инженерлік геодезиялық ізденістердің сапасына қойылатын талаптарды арттыру және құрылыс нарығына қатысушылардың мүдделерін қозғайтын басқа да мәселелер қаралды.

Ең белсенді және мазмұнды пікірталас құрылыс саласында мамандарды сертификаттауды енгізу және ӨРҰ (өзін-өзі реттейтін ұйымдар) құру мәселесі төңірегінде өрбіді. Жиналысқа қатысушылар Латвия, Германия және Ресейдің бұрын зерттелген халықаралық тәжірибесін мысалға келтірді.

Нарық өкілдері сертификаттау орталықтарын құру арқылы мамандарды сертификаттау функцияларын ӨРҰ-ға беру қажеттілігі туралы пікір білдірді. Бұл ретте іздестіру және жобалау қызметі, сараптама, құрылыс салаларында міндетті мүшелігі бар бірыңғай ӨРҰ құру ұсынылады.

«Құрылыс кодексінің жобасында дамыған елдердің тәжірибесіне сәйкес мамандарды сертификаттау жөніндегі нормаларды белгілеу қажет. Мамандарды сертификаттауды міндетті мүшелікпен және кәсіби жауапкершілікті міндетті сақтандырумен бірыңғай өзін - өзі реттейтін ұйымдар жүргізуі тиіс», - деп атап өтті сараптамалық ұйымдар Палатасының төрағасы Бірлік Ережепов.

Сонымен бірге, уәкілетті орган бұл механизмді мерзімінен бұрын деп санайды және саланың өзін-өзі реттеуге кезең-кезеңімен көшуін ұсынады. Бастапқы кезеңде тәуелсіз сертификаттау орталықтарын құру және ӨРҰ жүйесін қатар дамыту ұсынылады.

«Егер бұл ӨРҰ құрамында емес, тәуелсіз сертификаттау орталығы болса, ол бұрын сертификаттаған мамандар жасаған бұзушылықтар үшін жауапты болады ма?», - деп сұрақ қойды «Қазақстан жобалаушыларының Республикалық Одағы» ӨРҰ төрағасының орынбасары Мюаш Бисарова.

Оның пікірінше, сертификаттау орталығы ӨРҰ құрамында жұмыс істеуі керек, ол өз кезегінде тиісті жауапкершілікті өз мойнына алуға міндетті. Аккредиттеу және аттестаттау қағидалары міндетті түрде уәкілетті органмен келісілуге тиіс. Оның айтуынша, ӨРҰ мүшелері қандай мамандар қажет екенін және оларға қандай біліктілік талаптарын қою керектігін жақсы түсінеді. Бұл тәсіл кәсіпкерлік және кәсіби жауапкершілік арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етуге және саладағы мамандардың сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Жиын қорытындысы бойынша бұл мәселе консенсусқа қол жеткізілмегені және оны талқылауды жекелеген кеңестер ұйымдастыру арқылы жалғастыру туралы шешім қабылданды.

Нарық қатысушыларының арасында мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылауы өкілдерінің объектілерді пайдалануға қабылдауға қатысуы туралы норма үлкен алаңдаушылық туғызды.

ҚСҚБ қатысуының алдыңғы тәжірибесі айтарлықтай даулы және жоғары сыбайлас жемқорлық тәуекелдерімен байланысты екендігі атап өтілді. Нарық тұтастай алғанда құрылыс сапасын арттыру және объектілерді қабылдау кезінде жауапкершілікті күшейту идеясын қолдайды, бірақ құрылыс компаниялары үшін тағы бір тосқауылдың туындауы мүмкін деген алаңдаушылық білдіреді.

Сонымен қатар, жиынға қатысушылар ҚСҚБ органдарын жергілікті атқарушы органдардың қарамағынан Құрылыс істері және ТКШ Комитетінің бақылауына беруді орынды деп санайды. Сарапшылардың пікірінше, бұл мүдделер қақтығысын болдырмауға, бақылаудың объективтілігін арттыруға және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік береді, сайып келгенде құрылыс сапасына оң әсер етеді.

Құрылыс объектілерін пайдаланудың кепілдік мерзімдері мәселесіне келетін болсақ, қатысушылар қолданыстағы екі жылдық мерзім мен депутаттар ұсынған бес жылға дейін және он жылға дейінгі ұзартылған мерзімдер арасында ғимараттар мен жабдықтардың жекелеген элементтеріне «алтын орта» табу қажет деген пікірге келді.

Сонымен қатар, құрылысты ұйымдастыру кезінде құрылыс салушылар құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын пайдаланады, олардың өндірісін нақты белгіленген пайдалану мерзімі бар дайындаушы зауыттар қамтамасыз етеді.

«Дайындаушы зауыттар белгілеген мерзімнен немесе оларды пайдалану мерзімінен жоғары объектіде материалдарға, бұйымдарға немесе жабдыққа кепілдік мерзімін белгілеу пайдаланылатын жабдықтың немесе материалдың табиғи тозуына қарамастан, бас мердігер олардың жұмыс істеуін қамтамасыз етуге, жөндеу жұмыстарын немесе ауыстыруды өз қаражаты есебінен жүзеге асыруға міндетті болады деп болжайды», - деді ҚР «Атамекен»  ҰКП Басқарма төрағасының орынбасары Назира Үсенова.

Шараға қатысушылар құрылыста пайдаланылатын материалдар мен жабдықтарды пайдалану нормаларын ескермей кепілдік мерзімінің ұлғаюы құрылыс саласының дамуына елеулі зиян келтіреді, құрылыс құнының артуына, нарықтағы бәсекелестіктің төмендеуіне, құқықтық салдарға әкеп соқтырады деген пікір білдірді.

Талқылау барысында нарық қатысушылары құрылыс объектілерін пайдаланудың кепілдік мерзімін тек құрылыс салушы жауапты болатын ғимараттың іргетасы мен негізгі конструктивті, көтергіш элементтеріне ғана ұлғайту мәселесін қарауды ұсынды. Бұл ретте құрылыс кезінде пайдаланылатын құрылыс материалдарына, бұйымдары мен жабдықтарына пайдалану мерзімдері оларды дайындаушы зауыттарда көзделген мерзімдерге сәйкес белгіленсін.

Жеке сараптама ұйымдарына жатқызылған сараптама жұмыстарының көлеміне әсер ететін Құрылыс кодексі жобасының нормалары сала мамандарының алаңдаушылығын тудырады.

Сараптамалық ұйымдар палатасының пікірінше, Құрылыс кодексінің жобасында көзделген редакция нарықта қаралатын жобалар санының айтарлықтай төмендеуіне алып келеді және жеке сараптамалық ұйымдар институтын іс жүзінде жояды.

Өз кезегінде, уәкілетті органның өкілі жиынға қатысушыларды жобаны әзірлеуші жеке сараптама институтын толық тарату идеясын қоймағанына сендірді және қажет болған жағдайда Кодекс жобасының тиісті нормаларының редакциясын пысықтауды ұсынуға дайын.

Талқылау қорытындысы бойынша тараптар заңға тәуелді актіні әзірлеу мен бекітуді көздеу үшін Кодекс жобасы нормасының редакциясын пысықтауға уағдаласты, оның шеңберінде мемлекеттік және жеке сараптама ұйымдарының құзыреті нақты ажыратылатын болады.

Сондай-ақ, кеңес барысында инженерлік геодезиялық ізденістердің сапасына қойылатын талаптарды арттыруға және осы нарықтағы мемлекеттік құрылымдар мен жеке кәсіпкерлік субъектілері арасындағы бәсекелестікті болдырмау қажеттілігіне байланысты мәселелер көтерілді.

«Инженерлік ізденістер нәтижелерінің сапасы мен сенімділігіне жеткілікті жағдайлар мен талаптардың болмауына байланысты нарықта «жылдам» және «сапасыз» жұмыстарға сұраныс бар. Бұл жалпы және кешенді түрде зерттеу саласының деградациясына, білікті мамандарға сұраныстың төмендеуіне және тиісті инженер-мамандарды даярлау сапасының төмендеуіне әсер етеді», - деді Жерді қашықтықтан зондтау саласындағы компаниялар Қауымдастығының өкілі Абзал Жамалов.

Уәкілетті орган Қауымдастық айтқан проблемалармен келісіп, оларды шешу жолдарын бірлесіп іздеу мақсатында одан әрі талқылауға дайын екендігін білдірді.

Кездесу қорытындысы бойынша тараптар Мәжіліс қабырғасында одан әрі сындарлы талқылау үшін Құрылыс кодексінің жобасы бойынша бірыңғай ұстанымдарды әзірлеу мақсатында осындай кеңестерді тұрақты негізде өткізуге келісті.