Дүйсенбі, 8 қыркүйекте Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында сөз сөйлеп, Парламентте қаралатын Құрылыс кодексі жобасының стратегиялық маңыздылығын атап өтті.

«Құрылыс саласының орнықты, ашық әрі қауіпсіз дамуына берік заңнамалық негізді жаңа құрылыс кодексі қалайды. Аталған құжатты жыл соңына дейін қабылдау қажет. Осы орайда депутаттардың қолдау көрсетуін сұраймын», – деді Мемлекет басшысы.

Естеріңізге сала кетейік, Президент 2022 жылдың қыркүйегінде Құрылыс (сол кезде – қала құрылысы) кодексін дайындау туралы тапсырма берген болатын. 2023 жылдың желтоқсан айының соңында жоба Парламент Мәжілісіне енгізілді. Жаңа құжат әртүрлі құрылыс нормалары мен ережелерін реттеудің бірыңғай механизміне біріктіруге, рәсімдердің ашықтығын қамтамасыз етуге және нарықтың барлық қатысушыларының қызметін жеңілдетуге арналған жүйе құру актісі ретінде орналастырылған.

Бизнестің позициясы

 «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы Төралқасының Құрылыс және ТКШ Комитеті төрағасының м.а. Ирина Манжанованың айтуынша, кодекс жобасын талқылауға кәсіпкерлік субъектілерін белсенді түрде тарту қажет, олардың пікірін депутаттар мен мемлекеттік органдар міндетті түрде ескеру керек.

«Мен бұл хабарды іскерлік ахуалды жақсартуға және өсу мен инновациялық шешімдерге жаңа мүмкіндіктер ашуға бағытталған дәйекті қадамдар ретінде қабылдаймын. Сонымен қатар, Президент жыл соңына дейін Құрылыс кодексін қабылдау қажеттігін айтты. Қысқа мерзімдерді ескере отырып, құжаттың жоғары сапасы мен заманауи талаптарға сәйкестігін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік органдармен де, жұмыс тобының ішінде де келісу процестерін жеделдету маңызды деп санаймын»,- деді Ирина Манжанова.

Қазақстандық құрылыс бизнесі бастапқыда кодекске үлкен үміт артқан. Салаға заңнамадағы олқылықтарды жою, нормаларды шоғырландыру және әкімшілік кедергілерді азайту қажет. Жаңа құжат процестерді жеңілдететін және нарықты болжамды ететін құрал бола алады.

Қазақстандық құрылыс бизнесі бастапқыда кодекске үлкен үміт артқан. Салаға заңнамадағы олқылықтарды жою, нормаларды шоғырландыру және әкімшілік кедергілерді азайту қажет. Жаңа құжат процестерді жеңілдететін және нарықты болжамды ететін құрал бола алады.

Бүгінде Қазақстанда құрылыс қарқынды жүруде. Тұрғын үй және инфрақұрылымдық құрылыс көлемі өсуде, процеске ондаған мың мамандар мен жүздеген компаниялар тартылды. Бұл салада әсіресе динамиканы қолдайтын заманауи және түсінікті «құқықтық негіз» қажет.

Алайда, қазіргі редакцияда кодекс жобасы бизнесті алаңдатады. Кәсіби қоғамдастықтың пікірінше, құжат жеңілдетудің орнына артық реттеуді тудырады. Атап айтар болсақ, келесі ережелер ерекше назар аударады:

• мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау органдарының (МСҚБ) нысандарды пайдалануға қабылдауына оралу;
• жеке сараптама ұйымдарының жұмыс көлемін қысқарту;
• сала субъектілерін лицензиялаудың тиімсіз нормалары;
• инженерлік-техникалық қызметкерлерді сертификаттаудың күрделі тетіктері;
• өзін-өзі реттейтін ұйымдар институтын (ӨРҰ) енгізу және басқа да ережелер.

«Жаңа Құрылыс кодексінің жобасы, әрине, аталмыш саланы одан әрі дамыту үшін берік нормативтік негіз белгілейтін маңызды құжат болып табылады. Сонымен қатар, қазіргі редакцияда кәсіби қоғамдастықтың алаңдаушылығын тудыратын ережелер бар екенін атап өткен жөн. Құжат жобалаушылар мен сараптамалық ұйымдар жұмысының шындығын толық ескермейді, шамадан тыс бюрократия қаупін қамтиды және жеке сараптамалық ұйымдар санының айтарлықтай төмендеуіне әкелуі мүмкін. Біз Кодекстің құрылыстың сапасы мен қауіпсіздігі үшін жұмыс істеуі үшін кәсіби қоғамдастықтың қатысуымен қосымша талқылаулар өткізуді талап етеміз», - деді сарапшылар ұйымдары Палатасының төрағасы Бірлік Ережепов.

BIM жасанды интеллекті

Сондай-ақ, Президент жасанды интеллект технологияларын жобалау сатысында қолдану қажеттігін атап өтті, бұл инженерлік шешімдердің дәлдігін арттыруға, процестерді оңтайландыруға және құрылыстың барлық кезеңдерінде тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді.

«Сонымен бірге, құрылыс сапасын арттыру үшін жасанды интеллект технологияларының (Building Information Modeling, BIM) көмегімен ғимараттарды ақпараттық модельдеу әдісін кеңінен қолдану керек», – деді Президент.

Қазақстанда BIM-технологияларды қолдану бірнеше жылдан бері жүргізіліп келеді. Ірі құрылыс салушылар мен жобалау ұйымдары оларды жобалау, қателерді болжау және шығындарды азайту үшін сәтті пайдалануда. Дегенмен, осы технологияларды ауқымды енгізуді тежейтін бірыңғай жүйелік тәсіл әлі де жоқ.

«ҚР Ұлттық жобалаушылар қауымдастығының 2020, 2022, 2024 жылдардағы зерттеулеріне сәйкес, елде BIM-ге деген қызығушылық жыл сайын артып келеді. Жобалаушы компаниялары қазірдің өзінде BIM-ді әртүрлі деңгейлерде қолданады, Revit жетекші құрал болып табылады. Алайда, BIM-де жобалық құжаттаманың сапасы төмен болып қалуда. 3 жыл ішінде мемлекеттік сараптамаға жүзден аз жоба ұсынылды, бірліктер оң қорытынды алды. Бұл саланың дұрыс бағытта жүріп жатқанын білдіреді, бірақ әзірге жүйелі іргетасы жоқ», - деп түсіндірді ҚР Ұлттық жобалаушылар қауымдастығының президенті Мейірбек Жаманқұлов.

«Атамекен» ҰКП Президенттің құрылыс саласына BIM және цифрлық шешімдерді жүйелі енгізу қажеттілігі туралы тапсырмасын қолдайды. Бастаманы сәтті жүзеге асыру үшін:

• мемлекеттік жүйелерге интеграциялана отырып, ұлттық цифрлық платформа құру;
• мемлекеттік және инфрақұрылымдық жобаларда BIM міндетті қолдану үшін нормативтік базаны әзірлеу;
• мамандарды оқыту және кадрлардың біліктілігін арттыру;
• шамадан тыс жүктемелерсіз бизнесті бейімдеу үшін өтпелі кезеңді қамтамасыз ету.

«Мемлекет басшысы маңызды тақырыпты – BIM-технологияларды енгізуді әділ қозғады. Қазақстан үшін халықаралық деңгейде бәсекелесу және ең жоғары стандарттар бойынша объектілер құру үшін жүйелі ауысуды қамтамасыз ету өте маңызды. Бірақ мемлекеттік қолдау шараларынсыз, бағдарламалық қамтамасыз ету, жабдықтар мен мамандарды оқыту құнын төмендетпей, BIM енгізу өте қиын болады», - деп атап өтті «Атамекен» ҰКП Басқарма төрағасының орынбасары Назира Үсенова.

Оның айтуынша, BIM енгізу мәселелері 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енетін Құрылыс кодексінде бекітілуі тиіс.

Құрылыс саласы экономикада шешуші рөл атқаратын Қазақстан үшін қазіргі заманғы және сапалы Құрылыс кодексінің стратегиялық маңызы бар. Оған тұрғын үй мен инфрақұрылымды салу қарқыны ғана емес, сонымен қатар, бизнестің мемлекеттік реформаларға деген сенімі де байланысты.

Осылайша, «Атамекен» ҰКП Кодексті қабылдаудың белгіленген мерзімдеріне назар аударады. Жыл соңына дейін құжатты қабылдаудың міндеті тәуекелдермен байланысты: бірқатар даулы нормаларды тиісті пысықтаусыз бекітуге болады. Бұл жаңа әкімшілік кедергілер мен құқықтық белгісіздікке қауіп төндіреді.

«Атамекен» ҰКП қорытынды құжат теңдестірілген, ашық және мемлекеттің де, кәсіпкерлік қоғамдастықтың да мүдделеріне сай болуы үшін Парламентпен және мемлекеттік органдармен жұмысты жалғастырады.