9 сәуірде Техногенді-минералды түзілімдердің (ТМТ) құқықтық механизмдерін әзірлеу жөніндегі жұмыс тобының бірінші отырысы өтті.

Жұмыс тобы «Атамекен» ҰКП Геологиялық сала, тау-кен, көмір өндіру және металлургия өнеркәсібі комитеті жанынан құрылды. Жұмыс тобының құрамына еліміздің жетекші техникалық жоғары оқу орындарының сарапшы-практиктері мен ғалымдары, сондай-ақ салалық қауымдастықтар мен ТМК компанияларының өкілдерін қоса алғанда, 58 маман мүше болды.

 Жиында ұйымдастырушылық мәселелер және жұмыс жоспары талқыланды. Жұмыс тобының мүшелері ТМҚ-ны қайта пайдалануға тарту және қайта өңдеуді ынталандыру үшін қолданыстағы шектеулерді жою жөнінде ұсыныстар айтты.

«Атамекен» ҰКП басқарма төрағасының орынбасары Гүлнар Бижанова сарапшылардың мақсаттары мен міндеттерін белгіледі.

 «Жұмыс тобының міндеті – ағымдағы жағдайды талқылау ғана емес, сонымен қатар өнеркәсіп пен экономиканың тұрақты дамуы, инновацияларды ынталандыру, экологиялық жағдайды жақсарту және экономикалық өсуге ықпал ете отырып, ТМҚ қайта өңдеу тиімділігін арттыратын шешімдерді ұсыну», – деді Гүлнар Бижанова.

Ашық дереккөздерге сәйкес Қазақстанда техногенді-минералды түзілімдердің 60 млрд тоннадан астам көлемі жинақталған. Бұл ретте ТМТ өңдеудің жалпы жылдық деңгейі шамамен 11%-ды құрайды. Бұл көрсеткіш дамыған индустриялық елдерге қарағанда айтарлықтай төмен. Дамыған елдерде бұл көрсеткіш 70-80%-ға жетеді. Демек, осындай деңгей саладағы күш-жігерді жандандыру қажеттігін көрсетеді.

А. Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті ТМТ-ны қайта өңдеу технологияларын жетілдіруге бағытталған жобаларды әзірлеуде елеулі ілгерілеу барын растайды. «Нанотехнология және металлургия» кафедрасының доценті Берік Саркенов ғалымдардың алдында тұрған бірқатар технологиялық қиындыққа қарамастан, университетте ТМТ өңдеу процестерін жетілдіруге бағытталған белсенді жұмыс жүргізіліп жатқаны туралы айтты.

 «Назарбаев Университет» Автономды білім беру ұйымы президентінің кеңесшісі Қанат Әбдуәлиұлы жұмыс тобының міндеттеріне бастапқы талдау жүргізуге қолдау білдірді. Сондай-ақ Назарбаев Университеті мен басқа да жетекші оқу орындарының сарапшыларын тарту есебінен оның құрамын кеңейтуді ұсынды. Қанат Әбдуәлиұлының пікірінше, бұл шара топ жұмысының тиімділігін едәуір арттырады, сондай-ақ егжей-тегжей зерттеу үшін университеттің заманауи материалдық-техникалық базасын пайдалануды қамтамасыз етеді.

«Атамекен» ҰКП Геологиялық, тау-кен, көмір өндіру және металлургия өнеркәсібі комитетінің төрағасы Николай Радостовец «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» кодекске сәйкес келетін ТМТ басқармасында белгіленген тәртіпті сақтау қажеттігін атап өтті. Спикер экологиялық реттеудің маңыздылығына баса назар аударды және мұндай ТМТ-ны өңдеу кезінде тау-кен салығын өндірмеуді ұсынды. Спикердің айтуынша, бұл шара түзелімдерді тиімдірек пайдалануды ынталандырады.

«1992 жылғы 30 мамырдан кейін жер қойнауы учаскесінен тыс орналасқан орналастыру объектілерінде сақталған тау-кен өндіру өндірістерінің ТМТ-ға меншік құқығын белгілеуге қатысты құқықтық олқылықтың орнын толтыру және жер қойнауын пайдаланушыларға осындай ТМТ-дан өндіруге лицензияны басым тәртіппен алуға мүмкіндік беру қажет», – деді Николай Радостовец.

Осылайша, сала сарапшыларының айтылған ұстанымдары экономикалық тиімділікті арттыру және табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мақсатында ТМТ-ны қайта өңдеуді жолға қоюдың өзектілігін айтты. ТМТ-ны жеке және жеке қалдықтарға бөлудегі қиындықтар, сондай-ақ қайта өңдеу кезінде қосарланған салық салу тәуекелдеріне қарамастан, ТМТ-ны қайта пайдалану мүмкіндігін шектейді.

 Жиынды қорытындылай келе, қатысушылар ТМТ-ны толық көлемде қайта өңдеуге кедергі келтіретін құқықтық аспектілердің жетілмегендігі, әлеуметтік-экономикалық әсерге талдау жүргізу қажеттілігі, ТМТ-ны қайта өңдеу әдістері мен технологияларының отандық және шетелдік тәжірибесін талдау бөлігінде ғылымды қолдау жөнінде бірқатар тұжырымдамалық ұсыныс айтты.

Жұмыс тобының төрағасы Ербол Закариянов жұмыс жоспарын дайындау, ТМТ өңдеудің қолданыстағы әдістерін талдау және ТМТ-ны тиімді пайдалануды ынталандыру үшін Салық кодексін өзгерту бойынша түзетулер әзірлеу туралы ұсыныстар айтты. Бұл қадамдар ресурстарды тұрақты басқаруға қол жеткізу және елдің экологиялық қауіпсіздігін арттыру үшін мемлекеттік органдар, ғылыми мекемелер және өнеркәсіп арасындағы ынтымақтастықты күшейтуге бағытталған.

 Сарапшылар алдына мынадай міндеттер қойылды:

• ТМТ өңдеудің отандық әдістері мен технологияларын талдау. Халықаралық тәжірибе, үздік тәжірибелер;
• Үздік халықаралық тәжірибені ескере отырып, отандық заңнамадағы ТМТ-ның құқықтық мәртебесін айқындау;
• Қосарланған салық салу, мемлекеттік және жеке қорларды бөлек есепке алу, экологиялық талаптарды алып тастау жөніндегі заңнаманы жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу;
• Құқықтық реттеуде ТМТ-ны өңдеу үшін ынталандыру шараларын әзірлеу;
• ТМТ-ны қайта өңдеу мәселелері бойынша саланың бастамаларын ілгерілету жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органдармен бірлескен іс-қимыл жоспарын әзірлеу.

Айта кету керек, бұл мәселелер тау-кен секторы, ел экономикасы үшін көптеген жыл бойы өзекті болып келді және әлі күнге дейін өзінің толық шешімін таппады. Осыған байланысты жұмыс тобының құрамына уәкілетті мемлекеттік органдардың өкілдері де шақырылатын болады.

«Атамекен» ҰКП мамандары топ шеңберінде практиктер мен ғалымдар, заңгерлер мен экологтардың бірлескен жұмысы саланың жинақталған проблемаларын шешуге мүмкіндік береді деп үміттенеді.