Бүгін Ұлттық палата Шымкент қаласында мемлекеттік сатып алуды бұзу мәселесін қатысты  zoom-конференция ұйымдастырды. Оның барысында ҰКП басқарма төрағасының орынбасары Тимур Жаркенов Ұлттық палата бұл мәселені өңірлерде зерделеп, деректерді жүйелейтінін және жазаны қатаңдату мәселесін пысықтау ұсынысымен үкіметтік деңгейге шығатынын мәлімдеді.

Тимур Жаркеновтің пікірінше, бұл мәселеде екі нұсқаны негізге алуға болады: заңгерлермен бірге қолданыстағы заңнаманың қылмыстары бойынша конкурстарды заңсыз тоқтата тұрудың қаншалықты қолайлы екенін қарау немесе мемлекеттік сатып алудағы бұзушылықтар үшін белгіленген жауапкершілік тәртіптік жауапкершілікпен шектелмеуі үшін тиісті кодекстерге әкімшілік және қылмыстық жаза бойынша түзетулер енгізу қажет.

 «Қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке тартуға қатысты кодекстерге тиісті түзетулер енгізу қажет. Бірақ кодекстерге түзетулерді енгізу оңай емес. Біз «Атамекен» ҰКП-ның палатасының барлық өңірлік өкілдігімен мүмкіндігінше осындай фактілер барын пысықтаймыз. Ірі қалалар, Нұр-Сұлтан, Алматы, Қарағанды бойынша жедел тәртіпте қараймыз. Егер, шын мәнінде, бұзушылық фактілері болса, алдын аламыз. Егер мемлекеттік сатып алулардағы айла Шымкентте ғана қолданбаса, онда мәселені көтеретін боламыз. ҰКП қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке тарту мәселелеріне араласпайды, бірақ мұндай мәселені назардан тыс қалдыру дұрыс емес», – деп атап өтті Тимур Жаркенов.

Шымкентте мемлекеттік сатып алу саласындағы заңнаманың бұзылуы туралы Қазақстанның электр машина жасаушылар қауымдастығының өкілі Айгерім Сейдахметова айтып берді. Оның айтуынша, «2021 жылы «Мемлекеттік сатып алу» веб-порталында 30 конкурс бойынша Шымкент қаласының мемлекеттік сатып алу басқармасы атынан ұйымдастырушы анықталды, басшылықтың қызметкерлерді жұмыстан босату туралы жеке бұйрықтары негізінде әлеуетті жеткізушілерден өтінімдерді қабылдау бірнеше рет тоқтатылған».

 Айгерім Сейдахметованың айтуынша, ұйымдастырушы бұйрықтар веб-порталда «сот шешімі» немесе «уәкілетті органның шешімі» қосымша бетіне бекітілді, бұл жағдайда уәкілетті орган – мемлекеттік аудит департаменті не Қаржы министрлігінің Ішкі мемлекеттік аудит комитеті. Ұйымдастырушы бұл бөлімде жеке бұйрықтарды жариялап, құжаттарды қабылдауды тоқтатып отырған. Осылайша, конкурстарға 2-3 жеткізуші қатысты, олар ең басында немесе соңында, 15 күннің екі күнінде қаьысқан. Қалған 13 күн ішінде конкурс тоқтатылып тұрған және жаңа өтінімдер қабылданбады, деді салалық қауымдастық өкілі.

Осылайша, Айгерім Сейдахметованың айтуынша, ұйымдастырушы әлеуетті өнім берушілердің өтінімдерін қабылдауды заңсыз тоқтата тұрып, мемлекеттік сатып алу саласындағы заңнаманы бұзған. Бұл жайт уәкілетті орган Қаржы министрлігінің Ішкі мемлекеттік аудит комитеті мен Шымкент қаласының Ішкі мемлекеттік аудит департаментінің хаттарымен расталып отыр.

 «Қандай жеткізушілер жеңіске жетіп отырған? Осы конкурстарда екі жеткізушіге қашанда рұқсат берілген. Бір жеткізуші бюджеттен 1% жеңілдік берді, екінші жеңімпаз жеңілдік бермеді. Жеткізуші бюджетке кірді. Шағын жеңілдік ұсынған жеткізушілер жеңіп алды, ал 2021 жылы мемлекеттік сатып алудағы демпинг құрылыс-монтаждау жұмыстары бойынша 10%-ға белгіленді. Біздің ойымызша, мемлекетке бюджеттің 9-10% мөлшерінде жоғалған пайда түрінде жанама залал келтірілген, яғни егер басқа әлеуетті жеткізушілер осы конкурстарға қатыса алса, олар кез-келген жағдайда 10% жеңілдік беріп, мемлекет үнемдей алар еді. Біз жауапкершілік мәселесін көтеріп жатырмыз. Қазір мемлекеттік сатып алу басқармасы мынадай хаттарды ұсынады: «біз 2021 жылы жұмыс істеген қызметкерлерді жұмыстан шығардық», болды бітті.  Бірақ порталда функционалдылық солай жұмыс істеп жатыр. Мүмкін қазір де ойңа келгенді істеуге болады. Бұл үшін лауазымды адамдарға ештеңе болмайды, тек тәртіптік жауапкершілік белгіленуі мүмкін», – деп мәлімдеді Айгерім Сейдахметова.

«Электромонтаж» АҚ Шымкент қаласының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің департаментіне байқау комиссиясы мүшелерін қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы өтініш жолдады. Жауап келді, онда «тіркеудің құқықтық негіздері жоқ» делінген. Басқарма қызметкерлерін әкімшілік жауапкершілікке тарту мүмкін емес, – ҚР ӘҚБтК-те бап жоқ, қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін тікелей залал жоқ.

«Атамекен» басқарма төрағасының орынбасары Тимур Жаркенов Ұлттық палата өңірлік филиалдар арқылы мәселені жүйелі түрде зерттеп, заңнамадағы олқылықтарды жою және байқаудан тыс тәсілдермен сатып алуда жеңіске жеткендерге жазаны қатаңдату мәселесін талқылау үшін Министрлер кабинетінің деңгейіне шығуға дайын екенін атап өтті.

«Біз бұл мәселені тиісті министрлік арқылы Үкімет деңгейіне шығаруға дайынбыз. Бұл мәселеде Қаржы министрлігі жетекшілік атқарады. Онда, әрине, басқа да құжаттар бар», – деп атап өтті Тимур Жаркенов.

Тимур Жаркенов базалық сандар бойынша Қазақстандағы реттелетін сатып алулардың жалпы көлемі – жылына 13-14 трлн астам теңге екенін айтты. Соның ішінде, шамамен 5 трлн теңге-бұл мемлекеттік сатып алулар, 5 трлн теңге – жер қойнауын пайдаланушылардың сатып алуы және шамамен 3-4 трлн теңге – «Самұрық-Қазына» АҚ арқылы реттелетін сатып алу. ҰКП басқарма төрағасының орынбасары мемлекет жұмыс орындарын ұлғайту және отандық өндірушілерді дамыту бойынша ауқымды жұмыс жүргізіп жатқанын, бұл Ұлттық палатаның негізгі міндеттерінің бірі екенін атап өтті.

«Сатып алушылар сапалы тауарлар мен қызметтерді алуы, отандық өндірушілер дамуы, ішкі ұлттық мазмұнның артуы үшін мүдделер теңгерімін сақтау қажет. Кейбір өндірістер қазірдің өзінде бар, бұл өте жақсы. Әрі қарай дамыту керек, инвестициялар, ұзақ мерзімді түсіністік, әрі қарайғы жұмыс жоспары қажет. Бұл шаруа келісімшарттық міндеттемелерсіз мүмкін емес. Мемлекет тұтастай алғанда бағытты дамытуға бағдарланған. Бұл мәселе өте күрделі екені түсінікті, бірақ бұл бағытта ілгерілеу маңызды. Мемлекет алдында импортты алмастыру ғана емес, экспортқа шығу жөніндегі өзекті міндет тұр. Бұл стандартты міндет, бірақ, өкінішке қарай, бұл жылдар ішінде мүлдем нәтиже бермеді. Жер қойнауын пайдаланушылардың келісімі бойынша тауарлар, жұмыстар, қызметтер бар. Ондағы қызметтер бойынша 80%-ы – жергілікті қамту үлесі. Бірақ тауарлар бойынша аудандағы жалпы көрсеткіш 7-8% құрайды. Бұл дұрыс емес. Бізде қандай да бір өнім өндірілмейтіні түсінікті, бірақ бұл уақыт пен тәсілдер мәселесі. Егер біз әлі білмеген болсақ, ертең үйренбейміз дегенді білдірмейді. Ол үшін сауатты мемлекеттік саясат болуы тиіс. Қателіктермен жұмыс істеу керек, біз кездесуге және талқылауға мәжбүрміз. Өкінішке қарай, проблемалар жеткілікті. Мен әріптестерімді жұмысқа қосылуға, кездесулер өткізуге, қорытынды қалыптастыруға шақырамын. Соңғы шешімді мемлекет шғаратыны түсінікті. Бірақ, егер өз пайымымыз болмаса, егер біз өз күн тәртібімізді, Қазақстан бизнесі мазалайтын мәселелерді айтпасақ, онда мұның бәрі мәселеге айналады», – деп түйіндеді Тимур Жаркенов.